Bij het woord ‘afleggen’ hebben sommige mensen een ongemakkelijke voorstelling. Maar het afleggen van een overledene is in wezen niets anders dan iemand wassen en kleden. Dit kunnen jullie gewoon zelf, jullie bepalen zelf hoe jullie het vormgeven. Het is iets heel werkelijks en bijzonder liefdevols.

De oorsprong van het woord ‘afleggen’ komt van het besef dat de ziel het lichaam aflegt bij het sterven. Dit proces voltrekt zich over tijd en kan ritueel begeleid worden door het lichaam te wassen en te kleden of omhullen. Van oudsher zijn het vooral vertrouwde handen die dit ritueel uitvoeren, als eerbetoon, als verzorging. Vaak door dienende vrouwen uit de gemeenschap - doula’s, helers, genezers - soms samen met eigen familieleden. En in sommige tradities worden de mannen gewassen door mannen, en vrouwen door vrouwen. Elke cultuur kent eigen gebruiken in hoe dit ritueel vorm krijgt, bijvoorbeeld met het gebruik van speciaal water of een traditioneel gewaad.

Met vertrouwde handen

In hedendaags Nederland wordt het verzorgen van het lichaam steeds vaker uitbesteed aan professionele, vaak geüniformeerde mannen die dit geprotocolleerd uitvoeren. Maar jullie mogen alles ook gewoon zelf doen. Met jullie eigen aandacht, eigen handen, die nog een laatste keer het lichaam mogen wassen, kleden en mooi maken. Of betrek iemand uit jullie eigen kring, misschien wel een oom of tante die in de zorg werkt en ervaring heeft met afleggen. Hoe eigener, hoe liefdevoller.

Hoe jullie beginnen

Het verzorgen van het lichaam begint bij het uitzoeken van kleding of een doek waarin iemand gehuld wordt (lees hier over de geschiedenis van het doodskleed). Dit luistert nauw in relatie tot de keuze voor de lichaamsbestemming. Zo is het bij natuurbegraven alleen toegestaan om gehuld te zijn in natuurlijke stof. Maar ook bij gewoon begraven en cremeren vraagt dit aandacht: laten we bewust zijn van wat we in de aarde begraven en in de atmosfeer verbranden. En kies uiteraard vooral iets dat het karakter mooi accentueert, een lievelingskledingstuk, een kleur die iemand mooi staat, een stof die fijn voelt. Leg deze kleding of omhulling alvast klaar. 

Vervolgens maken jullie de kamer gereed. Iemand verzorgen kan bijvoorbeeld op bed, in de woonkamer, op een bank, op een baarplank of waar jullie dierbare zich dan ook bevindt. Soms gebeurt dit bijvoorbeeld ook in een uitvaartcentrum.

Een kom met warm water

Dim het licht, laat het lekker ruiken, zet rustige muziek op, of zorg voor stilte. Leg washandjes en handdoeken klaar, en maak een grote kom met warm water met daarin een beetje lekker ruikende zeep. Lavendelzeep is bijvoorbeeld fijn rustgevend, maar het kan ook iets uit eigen badkamer zijn.

Begin dan rustig aan het ontdoen van de kleding en was het lichaam met de washandjes. Jullie kunnen hier alle tijd voor nemen die jullie nodig hebben. Het is een belangrijk ritueel. Als jullie het lichaam gedroogd hebben, en misschien ingesmeerd met een heel klein beetje lekkere olie, kunnen jullie het lichaam aankleden of omhullen in de doek.

Tijd doorbrengen tijdens de opbaring

Als jullie je dierbare thuis willen opbaren, dan kunnen jullie een mooie plek in een kamer creëren. Misschien met foto’s, kaarsen, iemands lievelingsdingen, mooie bloemen, andere relikwieën. Iemand kan ook naar een andere plek worden gebracht als jullie thuis de ruimte niet hebben, zoals een uitvaartcentrum.

Het helpt enorm in jullie rouwproces als jullie zo veel als mogelijk jullie dierbare kunnen zijn om afscheid te nemen en de werkelijkheid te laten binnenkomen. Ontspannen bij degene kunnen zitten, kunnen aanraken, voor je uitstaren, een boek lezen, wat lievelingsmuziek luisteren. Jullie dierbare opbaren in een vertrouwde eigen omgeving ondersteunt daarin het allermooist.